ابزار و دار قالیبافی
دار قالی بافی دستگاهی که جهت بافت قالی از آن استفاده میشود دار قالی مینامند و اساس آن چهار چوبی مرکب از دو چوب عمودی و دو چوب افقی است که به وسیله اتصالاتی در یکدیگر چفت و بسته میشوند.
دار قالی
دار عمودی یا ایستاده
محتویات
اجزاء اصلی
اجرای اصلی انواع دارهای قالی بافی جدید و قدیم و وظایف هر کدام در ایران
دستهبندی دارهای قالی بافی
گروه ۱:دارهای قالی بافی را باید به دو گروه افقی (زمینی) و عمودی (ایستاده) تقسیم کردهاند. دارهای زمینی فقط یک گروه از دارهای زمینی را شامل میشود و دارهای ایستاده یا عمودی دارهایی به نامهای فارسی، ترکی، یا کرمانی هستند. کل دارهای قالی بافی را در سه نوع دار خلاصه میکنند:
1- دارهای فارسی را ویژه مناطق فارسی باف، ۲ -دارهای ترکی را ویژه مناطق ترک زبان و آذربایجان، و۳ - دارهای کرمانی نیز دارهایی است که در منطقه کرمان مورد استفاده قرار میگیرد.
اشکال اصلی روش طبقهبندی در همه این قبیل دستهبندیها در این است که از ابتدا هیچ توجهی به عنوان این بحث نگردیده است. در واقع ما به دنبال طبقهبندی دارهای قالی هستیم و به عبارتی تمامی طبقهبندیهای هیچ نگاه مؤثری به ساختمان اصلی دار قالی نداشتهاند.[۲]
در اینجا میتوان تمامی دارهای قالی و نامگذاری آنها را از ابتدا تا انتها با توجه به مراحل ساخت و پیشرفت آنها به این ترتیب طبقهبندی نمود:
چاقوی قالیبافی)
چاقوی قالیبافی وسیلهای است برای بریدن نخهای خامه قالیبافی در هنگام گره زدن. به دلیل اینکه نوع گره زدن در مناطق مختلف ایران به دو صورت است تغییراتی در شکل و ظاهر چاقوی قالی بافی وجود دارد تا گره زدن راحتتر صورت گیرد.
۱-کاردک: قالی بافی: همان چاقوی معمولی است که بیشتر در مناطقی که گره فارسی میزنند استفاده میشود.
هر کاردک از دو قسمت تشکیل شدهاست: الف:تیغه فلزی ب: دسته چوبی
۲-قلاب: قالی بافی:قلاب وسیله ایست مانند کارد که در انتها آنقدر باریک میشود که به صورت میلهای به طول یک تا دو سانت در میآید. در انتهای این میله زائدهای قلاب مانند وجود دارد که بافندگان برای جلو آوردن تار و گره زدن خامه و بیرون کشیدن پرز از لا به لای تارها از آن بهره میگیرند و با لبه کارد مانند قلاب، بخش اضافی پرز را از کلاف خامه قطع میکنند.
این وسیله که به قلاب تبریزی معروف است در مناطق ترک باف استفاده میشود. هر قلاب از دو قسمت تشکیل شدهاست: الف :تیغه و قلاب ب:دسته فلزی
دفتین: (دفه، کرکیت، کلوزار، دستوک)
دفتین وسیلهای است برای کوبیدن گرههای فرش پس از بافتن یک رج، و نیز خواباندن پودهای ضخیم و نازک قالی مورد استفاده واقع میشودکه هم باعث بر جایگیری گرهها و هم باعث ظرافت و صافی و یکنواختی در پشت فرش میشود. دفتین وسیلهای فلزی و شانه مانند است که دارای دسته چوبی یا فلزی است. دندانههای این ابزار که معمولاً پهنای کمی دارد، به صورت متوازی با فاصلههای متناسب، با فاصله تارهای قالی بر روی دستهای فلزی یا چوبی وصل میشود.
دفتین
هر دفتین شامل دو قسمت است:الف:دسته ب:تیغههای فلزی
قیچیهای متداول در قالی بافی را به دو نوع تقسیم میکنیم:الف: قیچی فارسی (قیچی اصفهانی):این نوع قیچی بر روی هر دو تیغه خود دارای لبههایی است که ارتفاع لبهها متناسب با ارتفاع پرزها در رجشمارهای مختلف تغییر میکند. ب:قیچی ترکی: این قیچی از لحاظ ظاهر شبیه به قیچیهای معمولی و خانگی است با این تفاوت که تیغهها و دستههای قیچی در دو سطح متفاوت قرار دارند. در قیچی نوع تبریزی دستهها در سطحی بالاتر و با زاویهای مختصر نسبت به تیغهها قرار دارند. این انهنا موجب آسان شدن کار میشود.
قیچی معمولی خیاطی:برخی از بافندگان از همان قیچیهای معمولی که عموماً در کارهای خانه مانند خیاطی کاربرد دارند استفاده نمایند.
قیچیهای برقی:در برخی مناطق، بافندگان هنگام بافت پرزهای اضافی را قیچی نمیکنند بلکه فرش را کامل میبافند و بعد با قیچیهای برقی بهطور همزمان تمام سطح فرش را قیچی میکنند.
شانه قالیبافی:شانه وسیلهای است برای جلو کشی گرههای فرش و ایجاد نظم بیشتر در پشت فرش استفاده میکنند. بعد از بافتن هر رج از فرش و قبل از کوبیدن دفتین، شانه را بر روی گرههای فرش میکشند.
سیخ پودکشی:سیخ پود کشی وسیلهای است برای پود کشی فرش. سیخ پود کشی با ورق نازک آهن که حالت فنری و انعطاف زیاد داشته باشد ساخته میشودتا به راحتی از بین چلهها عبور کند. سیخ پود کشی وسیلهای است به عرض دو سانتیمتر و به طول ۵۰ تا ۷۰ سانتیمتر. با راندن سیخ پود کش از میان تارها به وسیله زائده قلاب مانند نوک آن پود را گرفته و بر روی رج بافته شده قرار میدهند.
برپاکی:برپاکی وسیلهای است که در برخی مناطق همچون کرمان و خراسان برای جلو کشی و خواباندن بهتر گرهها بر روی یکدیگر استفاده میشود. در واقع بر پاکی هم کار شانه و هم کار دفتین را انجام میدهد. برپاکی از یک ورقه نازک آهن ساخته میشود و دسته آن به تیغه متصل است و از همان جنس میباشد. نحوه کوبیدن برپاکی به نحوی است که از بالا و محکم تیغه را بر روی لبههای بافت میکوبند.
سک(سنگ)وسیلهای است که معمولاً برای کوبیدن پود و منظم کردن چلهها به کار میرود. این وسیله اغلب در کردستان و لرستان و مناطق غری کشور استفاده میشدهاست. در برخی از مناطق کشور ابزاری شبیه به این وسیله وجود داردکه از آن هم برای کوبیدن پود و هم برای عبور پود از میان چلهها استفاده میکنند.
سوزنی:این وسیله معمولاً در بافت قالیهای استان کرمان (کرمان، راور، رفسنجان، زرندو…)استفاده میشود. کار اصلی این وسیله جلوگیری از کجی فرش میباشد. در دارهای فارسی و مناطق فارسی باف چوب کوجی وسیله است برای جلوگیری از کجی فرش.
“تمامی محتوا مندرج در سایت متعلق به رسانه ریتم آهنگ می باشد و هرگونه کپی برداری با ذکر منبع بلامانع است.”